Koruma Sınıfı Yıldırım - Yıldırımdan Korunma Sistemleri Hakkında Bilgi

Ülkemizde, Yapı ve Tesislerin Yıldırımdan Korunması konusunda IEC 62305 Standartlarına dayalı olarak hazırlanan TSE EN 62305 adlı standart yayımlanmıştır. Bu standart, risk analizlerini temel alarak koruma noktalarının belirlenmesini öngörmektedir ve bu noktada yuvarlanan küre metodu kullanılır. Mesh metodu ve yakalama uçlarının entegrasyonu ile oluşturulan Faraday Kafesi, mühendislik çalışmalarının sonucunda en güvenilir çözüm olarak öne çıkmaktadır. Ancak ülkemizde resmi kurumlar, Paratoner sistemini talep etmektedir.

Paratoner Sistemi

Paratoner sistemi, Fransız bir derneğin yerel standardı olan NFC17 102 Standartına göre tasarlanır. Bu sistemler, radyoaktif maddeler içermeyen ve aktif veya uluslararası terimlerle ESE (Early Streamer Emission) sistemleri olarak bilinen maddeler içeren sistemlerdir. Paratoner Sistemi, uluslararası standartlarda bulunmadığı için bazı tartışmalara neden olmuştur. TSE EN 62305 gibi net hesaplar içermediği için eleştirilere maruz kalsa da ülkemizde en yaygın tercih edilen yıldırımdan korunma sistemlerinden biridir. Bu nedenle, şartnamede Paratoner sistemi yer aldığında, köşe noktalarında yakalama uçları ile entegre bir sistem oluşturulması, inişlerin koruma mesafesine dikkat edilerek veya izoleli iletkenlerle inişin yapılması sistemi güçlendirmek için önemlidir.

Paratoner sistemlerinin kolayca üretilebilmesi, yeraltı üretimlerine yol açmaktadır. Bu, sektörü ve mühendisliği olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle, korunması gereken tesislerde ürün ve sistem kalitesini en üst düzeyde tutmanızı öneririz.

IEC 62305 ve NFC 17102'yi karşılaştırdığımızda bazı temel farklılıklar bulunmaktadır. Örneğin, 60 metreyi aşan yapıların üst bölümlerinin %20'sinin yancılardan korunması IEC 62305'de vurgulanırken, NFC17102'de bu konuda bir düzenleme bulunmamaktadır. Standartlar farklılıklar gösterdiğinde, mühendisler risk analizlerini kendi tasarımları için dikkate almalıdır.

Dış Yıldırımlık sistemi ne olursa olsun, panolarımızı yıldırımın elektriksel etkilerinden korumak için düşük gerilimli parafudr sistemini kullanmalıyız. Bir yıldırım darbesi tesisinizi ve cihazlarınızı devre dışı bırakabilir, bu nedenle kademeli koruma prensibine göre koruma sağlamalısınız.

Dış Yıldırımlık Sistem tasarımında risk analizi yapılmalı ve yapının fiziksel durumunu göz önünde bulundurarak özel bir sistem tasarlanmalıdır. Ayrıca dış yıldırımlık sisteminin toprak özgül direnç değerlerine göre hesaplamalar yapılmalıdır. Dış yıldırımlık sistemi topraklaması, eşpotansiyel bağlantı noktaları üzerinden sönümleme yapan spark gap parafudr aracılığıyla yapılmalıdır.

Tüm bu detaylar, projenin tasarımı, ücretsiz keşif, ürün temini, montaj, ölçüm ve raporlama hizmetleri için Yıldırımdan Korunma Merkezi'nin uzman mühendisleri ile iletişime geçmeniz gerektiğini vurgulamaktadır. Teknik destek için teknik@yilkomer.com adresine e-posta gönderebilirsiniz.

Paratoner Sistemlerine İlişkin Tartışmalar

Ülkemizde Paratoner sistemleri sürekli tartışma konusu olmasına rağmen, en yaygın kullanılan sistem Paratoner'dir. Bunun nedeni, yangın yönetmeliğinde Paratoner'e yer verilmesine rağmen ulusal standart TSE EN 62305'in Paratoner sistemini önermemesidir. Aslında, yangın güvenliği açısından Paratoner, itfaiyenin talep ettiği doğru bir yıldırımdan korunma sistemidir. Ekonomik olması ve kolay uygulanabilir olması nedeniyle Paratoner daha sık tercih edilmektedir. Ancak Paratoner ve Faraday Kafesi arasındaki teknik doğruluk hala tartışmalıdır.

Aktif Paratonerler, iyon jeneratörünün yıldırım darbesini çekmesi ilkesine dayanmaktadır. Radyoaktif Paratonerlerin kullanımı yasaklanmış olsa da, aktif terimi buradan gelmektedir. Paratonerlerin doğru çalıştığını kanıtlayan bilimsel testler vardır. Genellikle Fransa'da üretilen Paratonerler, maliyet nedeniyle Türkiye'de çok yaygın değildir. Tornacılarda üretilen ucuz başlıklar ise teknik açıdan Paratonerlerle aynı işlevi görmemektedir. Bu nedenle, Paratoner sistemini seçerseniz, kaliteli ve teknik olarak eksiksiz başlıkları tercih etmelisiniz.

Paratoner projelerinde köşe noktalarının korunmaması, yıldırımın sivri uçları seçmesi ve Paratoner ile bu noktalara yandan gelen darbelere karşı koruma sağlamaması nedeniyle sıkça sorgulanmaktadır. Özellikle 60 metreyi aşan binalarda yan darbeler sıkça görülmektedir. Bu nedenle Yıldırımdan Korunma Merkezi olarak Paratoner projelerinde köşe noktaların korunması ve yan yüzey darbelerine karşı önlem almanın önemini vurguluyoruz.

Sonuç Olarak

Paratoner sistemi veya Faraday Sistemi kullanılsın, şu üç konuya dikkat etmek önemlidir:

1. Yıldırım Risk Analizi
2. AG Parafudr Tasarımı ve Uygulaması
3. İnişlerde koruma mesafesine dikkat edilerek izoleli iniş sistemi tercih edilmelidir.

Paratoner sistemlerinde inişler simetrik olarak iki farklı yönden yapılmalıdır. Çift iniş iletkenlerinin yan yana inmesi, standartlarda yer almayan bir uygulamadır. Simetrik inişler, potansiyelin bölünmesini hızlandırır ve daha güvenli bir koruma sağlar. Ayrıca, inişlerin som bakır olması gerekmez, ALMGSİ alaşımlı iniş iletkenleri kullanılarak koruma mesafesi sağlanabilir veya özel iletkenler kullanılabilir.

Paratoner sistemi tesis topraklaması ile mutlaka eş  potansiyel bağlantı yapılmalıdır. 20 metre uzaklığa topraklama yapılması gerektiği gibi kurallar bilimsel değildir. Eş potansiyel bağlantı üzerinden spark GAP sönümleyici gibi özel ürünler kullanılmalıdır. Bu şekilde daha güvenli bir eş potansiyel bağlantı sağlanmış olur.